Πέμπτη 2 Ιουλίου 2015

Η κατάρρευση του ΑΕΠ και το λάθος φάρμακο

Ακούμε συχνά ότι η ραγδαία πτώση του ΑΕΠ της χώρας μας οφείλεται στο λάθος φάρμακο, τη λιτότητα των Μνημονίων. Είναι αλήθεια, αλλά μόνον η μισή, και για τούτο παραπλανητική πολιτικά και οικονομικά. Η άλλη μισή είναι πως τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης δημιουργήσαμε «τον Τίγρη των Βαλκανίων» με δανεικά, μια μεγάλη Φούσκα που έσκασε με πάταγο, μόλις η οικονομία σταμάτησε να τροφοδοτείται από δανεικά.

Η απόδειξη, λένε, της επιμονής των εταίρων «να υποτάξουν την Ελλάδα» με το λάθος φάρμακο, είναι το γεγονός ότι κατά την περίοδο της εφαρμογής των μνημονίων η Ελλάδα γνώρισε πολύ μεγαλύτερη ύφεση από τις άλλες χώρες του Νότου που είτε μπήκαν σε πρόγραμμα (Πορτογαλία) είτε πλησίασαν σε κάποιου είδους πρόγραμμα (Ισπανία, Ιταλία).

Αυτό είναι ακριβές. Στην 6ετία από το 2008 έως και το 2013 το ΑΕΠ της χώρας μας υποχώρησε κατά 25,9%, ενώ το ίδιο διάστημα οι υπόλοιπες χώρες του νότου και η Ιρλανδία μετρούσαν απώλειες μόλις από 6,3 - 8,3%. Η υποχώρηση του ελληνικού ΑΕΠ ήταν τεράστια, μέγεθος αδιανόητο για περίοδο ειρήνης. Οι πολίτες χωρίστηκαν σε Αντιμνημονιακούς -αποδίδουν τη μεγάλη πτώση στο Πρόγραμμα, το «λάθος φάρμακο» που χορηγήθηκε στην ελληνική οικονομία- και Μνημονιακούς -τονίζουν τη ζημιά που προκάλεσε η πρόχειρη, πλημμελής και με συνεχείς παλινωδίες εφαρμογή του προγράμματος.

Έχουν δίκιο οι μεν, το πρόγραμμα είχε λάθη. Έχουν δίκιο και οι δε, οι ελληνικές κυβερνήσεις εφάρμοσαν το πρόγραμμα με παλινωδίες, καθυστερήσεις και πενιχρά αποτελέσματα. (Προφανώς, βέβαια, αν είχαμε δομές και πολιτικούς που μπορούσαν να διαχειριστούν αποτελεσματικά ένα πολύπλοκο πρόγραμμα, δεν θα είχαμε φτάσει στο χάλι που ήδη είχαμε το 2009.)

Αν θέλουμε, ωστόσο, να δούμε ολόκληρη την εικόνα, ο κύριος λόγος της δραματικής πτώσης του ελληνικού ΑΕΠ δεν είναι ούτε η μία εκδοχή ούτε η άλλη.

Μια ματιά στα στοιχεία για την εξέλιξη του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη την περίοδο 2000-2013 θα μας πείσει (βλ. Πίνακα, πηγή World Bank). Οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης αναπτύχθηκαν την περίοδο 2000-2013 με επιδόσεις της τάξης του 20%. Δεν πρόκειται για σπουδαία επίδοση, αντιστοιχεί μόλις σε 1.5% ετησιοποιημένη αύξηση του ΑΕΠ. Είναι όμως καλύτερη επίδοση από αυτήν που έχουν να επιδείξουν οι τρεις ουραγοί: Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία είχαν με διαφορά τις χειρότερες επιδόσεις σε ανάπτυξη. Φαίνεται πως οι τρεις αυτές χώρες έχουν περίπου κοινή μοίρα στο διάστημα που υπάρχει το Ευρώ. Στασιμότητα, 14 χαμένα χρόνια και για τις τρεις χώρες. Αυτό ενισχύει τα επιχειρήματα εκείνων που υποστηρίζουν είτε πως η Ευρωζώνη έχει δομικά προβλήματα είτε πως αυτές οι χώρες του νότου δεν ήταν προετοιμασμένες για το σκληρό νόμισμα.

Αφού όμως οι 3 χώρες έχουν παρόμοιες επιδόσεις, πώς γίνεται και η ύφεση της Ελλάδας ήταν τόσο δριμύτερη σε ένταση; Η απάντηση προκύπτει αν διαχωρίσουμε την περίοδο 2000-2013 σε δύο υποπεριόδους: α) την 8ετία 2000-2007, που είναι η περίοδος του εύκολου δανεισμού, της ευμάρειας και της ανάπτυξης και β) την 6ετία της κρίσης, της ύφεσης, του δύσκολου δανεισμού και των μνημονίων 2008-2013.


Την περίοδο του εύκολου δανεισμού (2000-2007) βλέπουμε την Ελλάδα να επιδεικνύει πολύ υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με την Ιταλία και την Πορτογαλία. Στην πραγματικότητα, εκείνη την περίοδο η Ελλάδα ήταν η 2η καλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, μετά την Ιρλανδία! Στη συνέχεια, την περίοδο της κρίσης 2008-2013, το ΑΕΠ της Ελλάδας υποχώρησε πολύ περισσότερο από το ΑΕΠ της Ιταλίας και της Πορτογαλίας. Και τα έφερε έτσι η ζωή που στο σύνολο και των δύο κύκλων οι τρεις αυτές οικονομίες του νότου παρουσίασαν περίπου τις ίδιες επιδόσεις.

Αν συμφωνήσουμε ότι η χώρα μας οικονομικά μοιάζει περισσότερο με την Πορτογαλία παρά με την Ιρλανδία, τότε, συγκρίνοντας τις επιδόσεις των δύο χωρών, μπορούμε βάσιμα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως η Ελλάδα φούσκωσε πολύ περισσότερο από την Πορτογαλία στις εποχές των παχιών αγελάδων και του εύκολου δανεισμού. Και ξεφούσκωσε απότομα στη συνέχεια. Γιατί, για να είμαστε ειλικρινείς, ως οικονομία δεν είχαμε να επιδείξουμε εκείνα τα επιτεύγματα και τις καινοτομίες που θα μας επέτρεπαν να είμαστε η 2η καλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία και να ξεφύγουμε από τη μοίρα των γειτόνων μας του νότου. Το λέγαμε άλλωστε κι εξακολουθούμε να το λέμε: δεν θέλουμε να γίνουμε ούτε γκαρσόνια της Ευρώπης ούτε Ιρλανδία.

Ο κύριος λόγος, δηλαδή, που η ελληνική οικονομία προσγειώθηκε τόσο δραματικά και απότομα δεν ήταν το λάθος πρόγραμμα ή η λανθασμένη εφαρμογή του. Ήταν ότι είχαμε φουσκώσει με δανεισμό την οικονομία μας πάρα πολύ την περίοδο που παγκοσμίως δημιουργούνταν η φούσκα του χρέους.

Το «ελληνικό θαύμα», δηλαδή οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης την περίοδο 2000-2007, φούσκα χρέους ήταν κι έσκασε. Ανεμομαζώματα, διαβολοσκορπίσματα, που λέγαν οι παππούδες μας!
Η κατάρρευση της οικονομίας και η εκτόξευση της ανεργίας δεν ήρθαν ξαφνικά λόγω των Μνημονίων.  Για πολλά χρόνια συστηματικά ξηλώναμε τον παραγωγικό ιστό της χώρας. Η υπερκατανάλωση που τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000  τροφοδοτήθηκε από την πιστωτική επέκταση  των νοικοκυριών λόγω πτώσης των επιτοκίων και στη συνέχεια από την δημοσιονομική σπατάλη της κυβέρνησης Καραμανλή «καθυστέρησε» την  εμφάνιση του προβλήματος. Μετά έκλεισε η κάνουλα των δανεικών και φάνηκε πως «ο βασιλιάς ήταν γυμνός». Και ο λογαριασμός ήρθε φουσκωμένος από τα «αναδρομικά».

Προφανώς η πτώση 25% του ΑΕΠ δεν ήταν μονόδρομος. Αν υπήρχε κάποιος εξωτερικός δανειστής να χαρίζει χρήμα στη χώρα και να τροφοδοτεί με νέα δανεικά την οικονομία, τα νούμερα μπορούσαν να είναι διαφορετικά, καλύτερα. Κι αν οι εταίροι μας είχαν την καλή διάθεση, θα μπορούσαν να συνεχίσουν να μας δανειοδοτούν πιο γενναιόδωρα τα χρόνια της προσαρμογής και των μνημονίων, ώστε να έχουμε μικρότερη πτώση της κατανάλωσης και μικρότερη ύφεση. Αυτό όμως είναι κάτι που δεν έγινε. Οι εταίροι δανειστές αρνήθηκαν να συνεχίσουν να μας δανείζουν για να καταναλώνουμε.
Ποιος ξέρει! Ίσως πάσχουν από έλλειψη φιλοδοξίας και δεν ενδιαφέρονται να σώσουν τον κόσμο, την Ευρώπη, τους λαούς τη Δημοκρατία…


Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Protagon την 1/7/2015

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου