Το Σκάνδαλο της Τράπεζας Αττικής

Ενα ασφαλιστικό ταμείο τοποθέτησε μεγάλο μέρος των αποθεματικών του αγοράζοντας μετοχές σε υψηλές τιμές, εξυπηρετώντας συμφέροντα αλλότρια από την αξιοποίηση της περιουσίας του Ταμείου, με ενθάρρυνση και κάλυψη της κυβέρνησης. Ολο αυτό, για την Τράπεζα Αττικής...

Tον περασμένο Ιανουάριο, σχολιάζοντας την Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου της Τράπεζας Αττικής εδώ γράφαμε για την κυβέρνηση «Ωσάν να προσπαθεί, με ζήλο νεοφώτιστου, να ξεπεράσει τους προηγούμενους σε όλες τις αμαρτίες της μεταπολίτευσης». Κατά την εκτίμησή μου, η κυβέρνηση ενορχήστρωνε και μεθόδευε την ΑΜΚ της Τράπεζας Αττικής με χρήματα των ασφαλισμένων και όρους ξεκάθαρα ενάντια στα συμφέροντά τους. Κι αυτό ήδη τότε αποτελούσε αρνητικό ρεκόρ της Μεταπολίτευσης.

Όχι γιατί είναι πρωτάκουστες οι δανειοδοτήσεις με κριτήρια πελατειακά, πέραν των αυστηρών τραπεζικών. Ούτε επειδή μια κυβέρνηση εξασφαλίζει χρηματοδότηση σε φίλιο επιχειρηματία χρησιμοποιώντας καταχρηστικά τις σχέσεις εξουσίας. Δεν ξέρουμε αν το έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα εκπλαγούμε όμως αν το έχει κάνει, ούτε αν το έχουν κάνει και όλοι οι προηγούμενοι.

Το πραγματικά εκπληκτικό είναι που δρα ανενόχλητη μια κατ’ επάγγελμα ωφελιμιστική, και άρα αναίσχυντη, αριστεροσύνη. Που επί δεκαετίες καταγγέλλει την επένδυση των αποθεματικών των Ταμείων στο Χρηματιστήριο- «τζογάρισμα» το αποκαλούσαν. Που χρεώνει στον Σημίτη τις ζημιές των Ταμείων μετά την πτώση του  1999 -και όχι τα κέρδη που κατέγραψαν τα προηγούμενα χρόνια – επειδή αύξησε από 20% σε 23%  το ποσοστό των αποθεματικών που μπορούσαν να επενδυθούν στο χρηματιστήριο. Και που σήμερα υπερασπίζεται αυτό που έκανε το ΤΣΜΕΔΕ στην Τράπεζα Αττικής, αποκαλώντας το επένδυση. Αντιπαραβάλλουν μάλιστα την εποχή Σημίτη με την εποχή Τσίπρα.

Τότε, επί Σημίτη, τα Ταμεία επένδυαν τα αποθεματικά τους σε εταιρείες κραταιές, υγιείς, κερδοφόρες¹. Ακόμα και αν ήταν ακριβές με τεχνικούς όρους, όπως έγινε το 1999, οι επενδυτές συνωστίζονταν για να τις αγοράσουν. Κανείς τότε δεν ενθάρρυνε τα Ταμεία να αγοράσουν προβληματικές εταιρείες, με ζημιές, φορτωμένες με κόκκινα δάνεια, εταιρείες που σχεδόν κανείς άλλος δεν ήθελε να αγοράσει2, σε αποτιμήσεις εμφανώς εκτός αγοράς3.

Η κυβέρνησή μας όμως τον περασμένο Δεκέμβριο έκανε ακριβώς αυτό. Όπως συνάγεται από τη σύνθεση των οργανισμών που κάλυψαν την ΑΜΚ της Αττικής  (ΤΣΜΕΔΕ, ΤΑΠΙΛΤΑΤ, Ταμείο Παρακαταθηκών, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ Διεθνής Αερολιμένας), υπήρξε διευθυντής ορχήστρας στην κυβέρνηση. Ο ίδιος ο αντιπρόεδρός της δήλωσε στη Βουλή πως ήταν χρήσιμο να στηριχτεί η Τράπεζα Αττικής, διότι είχε το πλεονέκτημα να μην ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτή εξάλλου ήταν η στόχευση, εξαρχής και προεκλογικά. Διαβάστε εδώ την ανακοίνωση μετά τη συνάντηση των κ.κ. Σπίρτζη (πρόεδρος ΤΕΕ) και Τσίπρα (πρόεδρος ΣΥΡΙΖΑ) στις 3/9/2014 όπου μεταξύ άλλων οι δυο άνδρες «επισήμαναν την αδιαφανή λειτουργία και τους όρους χρηματοδότησης και εγγυοδοσίας του τραπεζικού συστήματος, καθώς και τον στόχο για τη διατήρηση της Τράπεζας Αττικής από τον Ασφαλιστικό Φορέα των Μηχανικών, ώστε να μην υπάρχει πλήρης έλεγχος του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος από την Ε.Κ.Τ. και για να αποτελέσει εργαλείο για τον τεχνικό κόσμο και την ανάπτυξη της χώρας.»

Μπορεί λοιπόν η απόφαση του ΤΣΜΕΔΕ και λοιπών φορέων να συμμετάσχουν στην ΑΜΚ της Αττικής να μην έχει την υπογραφή του Πρωθυπουργού, του αντιπροέδρου ή του υπουργού -ο τελευταίος ως προέδρος του ΤΕΕ όχι μόνον είχε υπογράψει αλλά και εισηγηθεί και υπερψηφίσει τη συμμετοχή του ΤΣΜΕΔΕ- έχει όμως τη σφραγίδα της πολιτικής τους.  Διότι ενθάρρυναν και πρόσφεραν πολιτική κάλυψη σ΄ εκείνους που έβαλαν την υπογραφή τους, σε άλλα «ανεξάρτητα» όργανα. Και ήταν βαριά υπογραφή. Διότι τελικά, ένα ασφαλιστικό ταμείο τοποθέτησε μεγάλο μέρος των αποθεματικών του αγοράζοντας μετοχές σε υψηλές τιμές πέρα από κάθε μέτρο συγκριτικής αποτίμησης, άρα εξυπηρετώντας συμφέροντα αλλότρια από την αξιοποίηση της περιουσίας του Ταμείου, με ενθάρρυνση και κάλυψη της κυβέρνησης.

Κι αυτό ήταν πρωτοφανές. Ήταν αυτό που ονομάζω νέο αρνητικό ρεκόρ μεταπολίτευσης.

Δυο λόγια επεξηγηματικά για τις υψηλές τιμές. Αν κάποιος επιθυμούσε να επενδύσει τα κεφάλαιά του στις κρυμμένες, υποτιμημένες αξίες ή στη δυναμική ανάκαμψη του χρηματοπιστωτικού κλάδου της Ελλάδας, μπορούσε να επενδύσει στις ΑΜΚ των συστημικών τραπεζών που έγιναν ένα μήνα πριν από την ΑΜΚ της Αττικής με πολύ πιο ευνοϊκούς όρους. Ενδεικτικά, τηρουμένων των αναλογιών, με τα ίδια χρήματα μέσω της Εθνικής θα αποκτούσε  9πλάσιο ενεργητικό και 6πλάσιες καταθέσεις. Πιο αναλυτικά εδώ.

 Η συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ που αποφάσισε τη συμμετοχή στην ΑΜΚ της Τράπεζας Αττικής (7 υπέρ – 6 κατά) πραγματοποιήθηκε κατακαλόκαιρο, 11/8/2014. Ο τότε πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Σπίρτζης, εισηγούμενος εδώ τη συμμετοχή του ΤΣΜΕΔΕ υποστήριξε ότι η προηγούμενη επένδυση των 400 εκατ. ήταν μη επιζήμια, με το σκεπτικό ότι «τα αποθεματικά, αν δεν είχαν τοποθετηθεί στην Τράπεζα Αττικής, θα είχαν μειωθεί σε ποσοστό άνω του 50%, λόγω του PSI»! Παραβλέπουμε την προσπάθεια παραπλάνησης δεδομένου ότι τα 200 εξ αυτών τοποθετήθηκαν στην ΑΜΚ του 2013, δηλαδή μετά το PSI.

Και υπενθυμίζουμε ότι στην περίπτωση του κατασυκοφαντημένου PSI οι ζημιές των Ταμείων ήταν μια παράπλευρη απώλεια, προκειμένου να επιτευχθεί ένας μείζων εθνικός στόχος, η ελάφρυνση του χρέους, το μεγαλύτερο κούρεμα στην οικονομική ιστορία της ανθρωπότητας. Οι ζημιές του ΤΣΜΕΔΕ από την Αττικής ποιον εθνικό στόχο υπηρετούν; Την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μέσω της δανειοδότησης του ομίλου Καλογρίτσα;

Το τελευταίο διάστημα γράφονται πολλά και περισσότερα υπονοούνται σχετικά με την Τράπεζα Αττικής. Οφείλουμε όμως όλοι να είμαστε προσεκτικοί και μετρημένοι για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως η λειτουργία μιας τράπεζας.

Όσοι βλέπουν «πόλεμο» στην Αττικής και προσπάθεια εξαγοράς της σε εξευτελιστική τιμή, ας θυμηθούν πως όλες οι εναπομείνασες τράπεζες της χώρας πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές το Νοέμβριο του 2015 εξαιτίας των σφαλμάτων τους

Το γεγονός πως τη διετία 2015-16 μεγάλο ποσοστό των νέων χορηγήσεων της Τράπεζας Αττικής κατευθύνθηκε προς συγκεκριμένο κατασκευαστικό όμιλο, μπορεί να είναι  απολύτως νόμιμο και θεμιτό. Οπωσδήποτε, πάντως, αποδυναμώνει το επιχείρημα περί ειδικού ρόλου της αυτόνομης Τράπεζας Αττικής για την εθνική οικονομία. Και δικαιώνει εκείνους που με απορία (και καχυποψία) παρακολουθούσαν την προσπάθεια μιας Κυβέρνησης να σφιχταγκαλιάσει μια εμπορική τράπεζα. Χάνεται δε κάθε ηθικό έρεισμα για την επένδυση τόσων κεφαλαίων στην ΑΜΚ της τράπεζας και μένει μόνο πως κάποιοι χρησιμοποίησαν  την αποταμίευση των ασφαλισμένων για να ‘χουν μια τράπεζα, να «παίζουν» τους τραπεζίτες. Ως συνήθως, η κριτική στους χειρισμούς της Κυβέρνησης καταγγέλλεται ως συνωμοσία ύποπτων και σκοτεινών συμφερόντων εδώ.

Όσοι βλέπουν «πόλεμο» στην Αττικής  και προσπάθεια εξαγοράς της σε εξευτελιστική τιμή, ας θυμηθούν πως όλες οι εναπομείνασες τράπεζες της χώρας πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές το Νοέμβριο του 2015 εξαιτίας των σφαλμάτων τους. Όποιος ήθελε τότε, έπαιρνε πολύ καλύτερη τράπεζα σε πιο συμφέρουσα τιμή!

Όσοι βλέπουν «πόλεμο» και συνωμοσία  με στόχο το κλείσιμο  της τράπεζας Αττικής, ας θυμηθούν πως λόγω της κρίσης έκλεισε διψήφιος αριθμός τραπεζών. Δυστυχώς δεν χρειάστηκε ούτε σχέδιο, ούτε συνωμοσία. Αντιθέτως, έχουμε δει ένα σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ που κρατάει τουλάχιστον 2 χρόνια, από την εποχή ακόμα που ήταν στην αντιπολίτευση, και μια οργανωμένη κινητοποίηση προκειμένου να παραμείνει η Αττικής αυτόνομη, εκτός εποπτείας ΕΚΤ, με κάθε κόστος και για τα Ταμεία και για τις ΔΕΚΟ.

Η επικαιρότητα όμως των ημερών αναδεικνύει και ένα άλλο ατόπημα, μια ελαφρά τη καρδία αμέλεια εκείνων που μεθόδευσαν την αυτόνομη πορεία της τράπεζας Αττικής τον περασμένο Δεκέμβριο. Δεν διακινδύνευσαν μόνο τα χρήματα του Δημοσίου και των ασφαλισμένων, αλλά και των ανυποψίαστων πολιτών. Γιατί ο δρόμος που ακολουθήθηκε ενείχε και άλλους κινδύνους με βάση τους νέους κανονισμούς για bail in των καταθετών – σε ισχύ από 1/1/2016. Μέχρι και τις 31/12/2015 έκλεισαν πολλές τράπεζες στη χώρα αλλά ούτε ένας καταθέτης δεν κινδύνευσε. Από 1/1/2016 όμως, η δυνατότητα του κράτους να παρεμβαίνει στη διάσωση προβληματικών τραπεζών περιοριζόταν και το νέο θεσμικό πλαίσιο μετέφερε το κόστος της διάσωσης ακόμα και στους καταθέτες τελικά. Η μίνι διοικητική κρίση λοιπόν, ακόμα και ως σύντομη παρένθεση ενός «false alarm»,  υπενθυμίζει πόσο εύθραυστο είναι ακόμα το χρηματοπιστωτικό σύστημα, πόσο βαριές ευθύνες και κινδύνους ανέλαβαν αψήφιστα οι μαθητευόμενοι τραπεζίτες.

Ευτυχώς, η κρίση στην Τράπεζα Αττικής αποσοβήθηκε. Το τελευταίο που χρειαζόταν η χειμαζόμενη οικονομία και η κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών ήταν μια ακόμα τραπεζική κρίση και μάλιστα με κίνδυνο bail in. Σήμερα, δεδομένων των συνθηκών, είναι προς το συμφέρον όλων (μετόχων, καταθετών, οικονομίας) η τράπεζα Αττικής να συνεχίσει την αυτόνομη λειτουργία της. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα λειτουργεί με συνετή και ανεξάρτητη τεχνοκρατική διοίκηση, μακριά από επιρροές κράτους, κομμάτων και συνδικαλιστών και θα χορηγεί δάνεια με αυστηρά τραπεζικά κριτήρια, αν είναι δυνατόν υπό την εποπτεία της ΕΚΤ.

Σημειώσεις

 1Αναφέρομαι στον γενικό κανόνα. Δεν ισχυρίζομαι ούτε μπορώ να βεβαιώσω ότι δεν υπήρξαν και τότε επενδύσεις Ταμείων προς εξυπηρέτηση άλλων σκοπιμοτήτων. Δεν ήταν πάντως ο κανόνας, ούτε καν σύνηθες.

2Η αύξηση της Αττικής καλύφθηκε τελικά μερικώς (91%), κυρίως από τη συμμετοχή του ΤΣΜΕΔΕ 384 εκατ., του ΤΑΠΙΛΤΑΤ 55 εκατ., του Ταμείου Παρακαταθηκών 7,5 εκατ.  και κάποιων ΔΕΚΟ (ΕΥΔΑΠ 20 εκατ. ΔΕΗ 10 εκατ., Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών 10 εκατ. κ.α). Επιπλέον, σημαντικά κεφάλαια εισέφεραν στην ΑΜΚ μεγάλες τεχνικές εταιρείες της χώρας (ΑΒΑΞ 12 εκατ., ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή 10 εκατ. Ιντρακατ 2,25 εκατ. Ελλάκτωρ  άγνωστο ποσό) είτε για να στηρίξουν την «Τράπεζα των μηχανικών», είτε – το χειρότερο σενάριο- γιατί τους «ενθάρρυνε» ο άνθρωπος με τον οποίο όλοι οι εργολήπτες δημοσίων έργων θέλουν καλή σχέση. Όπως προκύπτει από το πόρισμα της ΤτΕ μέρος της αύξησης κεφαλαίου της Attica Βank και συγκεκριμένα 57,35 εκατ. είναι παράτυπα, θεωρείται ότι καλύφθηκαν με αυτοχρηματοδότηση.

3Τιμή εκτός αγοράς σημαίνει να αγοράζεις ένα σπίτι προς 2000€/μ2 και ακριβώς δίπλα να πωλούνται ίδια σπίτια στα 1000€/μ2. Τηρουμένων των αναλογιών αυτή είναι η περίπτωση της επένδυσης των Ταμείων στην τράπεζα Αττικής, συγκρινόμενη με  τις αποτιμήσεις που είχαν την ίδια περίοδο οι υπόλοιπες ελληνικές τράπεζες.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Protagon στις 24/9/2016