Ποιος φούσκωσε το έλλειμμα

Αντί για στόχους ανάπτυξης κυνηγάμε φαντάσματα, αντί για τους πραγματικά υπεύθυνους, σύρεται ξανά και ξανά και επί ματαίω ο Ανδρέας Γεωργίου σε ανακρίσεις. Επτά χρόνια μετά συζητάμε ακόμα το ύψος του ελλείμματος του 2009, επειδή ένα τμήμα του πολιτικού συστήματος επέλεξε αυτό το πεδίο για να συγκαλύψει την κρίσιμη και τοξική συνεισφορά του στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας. Και καλλιέργησε ένα μύθο για το «πραγματικό» έλλειμμα του 2009.

 Σύμφωνα με το μύθο, η Κυβέρνηση Παπανδρέου σκοπίμως φούσκωσε το έλλειμμα κατά το 4ο τρίμηνο του 2009. Κατά τον κ. Παπαθανασίου, καθ’ ύλην αρμόδιο για την εκτέλεση του προϋπολογισμού της διετίας 2008-2009, ο επικεφαλής της Στατιστικής Αρχής Ανδρέας Γεωργίου απλώς αποτύπωσε τις πολιτικές αποφάσεις της κυβέρνησης Παπανδρέου (εδώ). Δεν φούσκωσε, δηλαδή, το έλλειμμα του 2009 ο κ. Γεωργίου αλλά η Κυβέρνηση Παπανδρέου, είτε μεταφέροντας στη χρήση του 2009 δαπάνες που αντιστοιχούσαν σε άλλη χρήση, είτε αναβάλλοντας για το μέλλον την είσπραξη εσόδων που αναλογούσαν στη χρήση του 2009. Υπάρχει μάλιστα και σχετική τεκμηρίωση που ανεβάζει το «φούσκωμα» στα 10 δισ.€ (εδώ) , με ισχυρισμούς άλλοτε εμφανώς αβάσιμους (1), και άλλοτε βασισμένους σε παραδοχές και υποθέσεις που η αντικειμενική αξιολόγηση/αποδόμησή τους απαιτεί λεπτομερή ανάλυση που θα εξουθένωνε τον αναγνώστη.

Παρά τα τεχνικά εμπόδια και τη συνήθη κακή πίστη των κομματικών αντιπαραθέσεων, ο μύθος της τεχνητής διόγκωσης του ελλείμματος αποδομείται στη βάση μιας πολύ απλής παρατήρησης: Το δυσθεώρητο έλλειμμα του 2009 ήταν η συνέχεια του δυσθεώρητου ελλείμματος του 2008 που φούσκωσε ακόμα περισσότερο λόγω της υστέρησης των εσόδων –επακόλουθο της ύφεσης- και της λανθασμένης και άκαιρης πολιτικής παροχών και υπέρμετρης αύξησης της μισθολογικής και συνταξιοδοτικής δαπάνης.

Ποιοτική ανάλυση

Όπως φαίνεται στο διάγραμμα Ι, το έλλειμμα είχε ανέλθει στο 10,2% του ΑΕΠ ήδη από το 2008- με διαφορά το μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη, απόκλιση 7,2% από το σύμφωνο σταθερότητας (στοιχεία Eurostat εδώ).

Διάγραμμα Ι

Και είχαμε την ίδια κυβέρνηση το 2008, όλο το χρόνο. Άρα κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως τα νούμερα μαγειρεύτηκαν από τους επόμενους για να το φουσκώσουν (2). Αξίζει μάλιστα να θυμόμαστε ότι το έλλειμμα του 2008 δεν έχει γίνει αντικείμενο εξεταστικής επιτροπής ή εισαγγελικής έρευνας.

Διάγραμμα ΙΙ

Όπως φαίνεται στο διάγραμμα ΙΙ, λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης όλες οι χώρες αύξησαν τα ελλείμματά τους το 2009. Η Ελλάδα ήταν κάπου στη μέση. Το έλλειμμα της χώρας διευρύνθηκε όσο περίπου και στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Δεν υπήρξε υπερβολή στις δημοσιονομικές επιδόσεις της Ελλάδας το 2009 για να αναζητούμε συνωμοσίες, προδοσίες και τεχνητή διόγκωση. Η υπερβολή, το λάθος, το πρόβλημα ήταν στην αφετηρία. Η Ελλάδα μπήκε στη δίνη της κρίσης με πολύ βαριά κληρονομιά, έλλειμμα ύψους 10,2% του ΑΕΠ ήδη από το 2008.

Κανονικά, κάπου εδώ θα ‘πρεπε να τελειώνει η συζήτηση για κάθε καλόπιστο συνομιλητή.

Ποσοτική ανάλυση

Το ποιοτικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα διαγράμματα Ι & ΙΙ υποστηρίζεται και από τη λεπτομερέστερη ανάλυση επιλεγμένων δημοσιονομικών στοιχείων των ετών 2008-2009 (Πίνακας Ι, στοιχεία Eurostat εδώ).

Στον Πίνακα Ι παραθέτουμε με γκρι χρώμα τους λογαριασμούς της Γενικής Κυβέρνησης που δεν επιδέχονται παρεμβάσεις δημιουργικής λογιστικής και η ακρίβειά τους δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. (Μπορεί π.χ. να μεταφερθεί μια δαπάνη ή ένα τιμολόγιο από τη μια χρήση στην άλλη ώστε να αλλάξει το αποτέλεσμα της χρήσης, αλλά μισθοί και συντάξεις χρεοπιστώνονται πάντα την ίδια μέρα του μήνα.)

Από την ανάγνωση των στοιχείων προκύπτει ότι:

• Το έλλειμμα του 2008 ήταν σύμφωνα με την Eurostat 24,6 δισ.
• Το 2009 οι δαπάνες του κράτους ήταν αυξημένες κατά 5,5 δισ σε σχέση με το 2008. Εξ αυτών τα 4, 8 δισ. οφείλονται σε αύξηση της δαπάνης για μισθούς, συντάξεις και τόκους, δηλαδή λογαριασμούς των οποίων η ακρίβεια δεν αμφισβητείται.
• Οι λοιπές δαπάνες (ύψους 53,6 δις. το 2008), αυξήθηκαν το 2009 μόλις κατά 650 εκατ. (1%). Εκεί βρίσκονται όλες οι δαπάνες (φαρμακευτική, νοσοκομειακή, αμυντική κ.α.) των οποίων η ακριβής αποτύπωση/καταγραφή αφήνει περιθώρια «ευελιξίας». Γι΄αυτά τα 650 εκατ. που μπορεί κάποιος να ισχυριστεί πως υπήρξε αποτέλεσμα τεχνητού φουσκώματος, δεν χρειάζεται να αναζητήσουμε άλλη εξήγηση πέραν της προφανούς: μια διοίκηση που αυξάνει τόσο αλόγιστα τη μισθολογική δαπάνη και που λειτουργεί με ψεύτικα στοιχεία και δεν ξέρει τι ξοδεύει, το πιθανότερο είναι πως αύξησε και τη νοσοκομειακή ή τη φαρμακευτική δαπάνη. Δύσκολο να ΄σαι σπάταλος στη μια τσέπη και νοικοκύρης στην άλλη.
• Το 2009 τα έσοδα του κράτους ήταν μειωμένα κατά 5,9 δισ. σε σχέση με το 2008. Εξ αυτών τα 3,4 δισ. οφείλονται σε μείωση των εσόδων από ΦΠΑ και ασφαλιστικές εισφορές, πράγμα όχι περίεργο, αφού η οικονομία επιβραδύνθηκε κατά 4,3%. Αναφέρομαι ειδικά στους δύο αυτούς λογαριασμούς, διότι αφορούν έσοδα που δεν επιδέχονται «δημιουργικής» λογιστικής. Δηλαδή δεν μπορεί η υστέρηση να είναι αποτέλεσμα κακόβουλων πολιτικών της επόμενης Κυβέρνησης.

Συνυπολογίζοντας, λοιπόν, στο έλλειμμα του 2008 την αύξηση των αδιαμφισβήτητων δαπανών και τη μείωση των αδιαμφισβήτητων εσόδων (των «γκρι» λογαριασμών), το έλλειμμα του 2009 διαμορφώνεται στα 33 δισ. Και η διαφορά των 3 δις. μέχρι τα 36 δισ. της Eurostat πιθανότατα οφείλεται σε συνδυασμό υστέρησης στα λοιπά έσοδα του κράτους λόγω ύφεσης και αύξησης στις λοιπές δαπάνες λόγω «διοικητικής αδράνειας». (Ως διοικητική αδράνεια ορίζεται η τάση εκάστης δαπάνης να διατηρεί σταθερό τον ετήσιο ρυθμό αύξησής της.)

Το δυσθεώρητο έλλειμμα του 2009, λοιπόν, δεν ήταν αποτέλεσμα τεχνητής διόγκωσης και συνομωσίας αλλά πραγματικών αυξήσεων στις δαπάνες και πραγματικών μειώσεων στα έσοδα του κράτους που επιβάρυναν το ήδη υπερβολικά υψηλό έλλειμμα του 2008. Στην καλόπιστη επιφύλαξη του αναγνώστη, αν είναι σωστός & ακριβής ο υπολογισμός της Eurostat για το έλλειμμα του 2008, θα αφιερώσουμε επόμενο άρθρο.

Επίλογος-Η τοξικότητα των Greek Statistics

Κάποιοι λένε πως όσο κι αν ήταν το έλλειμμα, έπρεπε να το «κρύψουμε» για να αποφύγουμε τα μνημόνια. Μάλλον δεν έχουν καταλάβει τίποτα!  Το μείζον πρόβλημα με τη δανειακή φούσκα του Δημοσίου είναι πως τα δανεικά χρήματα που μοίραζε αφειδώς το κράτος στους πολίτες, κάποια στιγμή, νομοτελειακά, θα τα ‘παιρνε πίσω. Όσο περισσότερα έδινε, όσο καθυστερούσε η στιγμή της αλήθειας, τόσο χειρότερα για τους πολίτες, που αμέριμνοι, στηριγμένοι σε πήλινα πόδια, με δανεικά και φουσκωμένα εισοδήματα, έχτιζαν τη ζωή τους. Αγόραζαν σπίτια, δημιουργούσαν υποχρεώσεις, συνταξιοδοτούνταν πρόωρα και μετά από λίγο βρέθηκαν με το μισό μισθό και ολόκληρο το δάνειο.

Αν διορθώναμε τη φούσκα ενωρίτερα και μόνοι μας, θα ήταν πολύ λιγότερα τα θύματα της κρίσης. Αλλά η ίδια η κυβέρνηση Καραμανλή μηδένισε τη δυνατότητά της να διορθώσει τα λάθη της. Γιατί είναι αδύνατον να χαράξεις οικονομική πολιτική στη σωστή κατεύθυνση, όταν αλλοιώνεις τα στοιχεία σου, όταν η καταγραφή των δημόσιων οικονομικών γίνεται επιλεκτικά, βολικά, «αισιόδοξα».

 Διάγραμμα ΙΙΙ

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μισθολογική δαπάνη της Γενικής Κυβέρνησης. Το 2009 αυξήθηκε κατά 11% (Πίνακας Ι), αύξηση που διεύρυνε το έλλειμμα του 2009 κατά 1,3% του ΑΕΠ, ποσοστό υπερδιπλάσιο από τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωζώνης (Διάγραμμα ΙΙΙ).

Η χώρα με το μεγαλύτερο πρόβλημα, η χώρα που ήδη από τον Απρίλιο του 2009 μπήκε σε αυξημένη εποπτεία από την Κομισιόν (Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος), ήταν εκείνη που με διαφορά έδωσε τις μεγαλύτερες μισθολογικές αυξήσεις. Πουθενά δεν ήταν καταγεγραμμένο το μέγεθος του προβλήματος. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το έλλειμμα του 2008 ήταν μόνον 5%. Μόλις τον Οκτώβριο του 2009, λίγο πριν παραδώσει την εξουσία, η Κυβέρνηση προχώρησε σε ανοδική αναθεώρηση του ελλείμματος του 2008. Ήταν πια πολύ αργά. Καταστροφικά αργά.

Τα ψεύτικα στοιχεία παράγουν τοξικές πολιτικές. Κι έτσι η κυβέρνηση του 2008 που επέλεξε να δώσει παράταση στα greek statistics, επέλεξε ουσιαστικά να θέσει τα θεμέλια για μεγαλύτερη καταστροφή και για τους πολίτες και για τη χώρα. Κι αυτό δεν συνιστά ούτε έξυπνη ούτε πατριωτική πολιτική.

Σημειώσεις

(1) Το σκόπιμο φούσκωμα του ελλείμματος λόγω αναβολής είσπραξης του ΕΝΦΙΑ του 2009 είναι ένας καταφανώς αστήρικτος ισχυρισμός. Λόγω των μηχανογραφικών αδυναμιών της εφορίας ο ΕΝΦΙΑ του 2009 εισπράχθηκε τελικά το 2012. Προφανώς το βάρος της απόκλισης στο ύψος του ελλείμματος πέφτει σε εκείνους που προϋπολόγιζαν στη χρήση του 2009 έσοδα που η είσπραξή τους ήταν ανέφικτη και όχι σε αυτούς που δεν τα εισέπραξαν.

(2) Υπάρχει ένα ποσό νοσοκομειακής δαπάνης 2,2 δισ. € ή 0,9% του ΑΕΠ που χρεώθηκε στο 2008 ενώ μέρος αυτής της δαπάνης έπρεπε να είχε επιμεριστεί και σε προηγούμενες χρήσεις. Χωρίς να υπάρχουν ακριβή στοιχεία επιμερισμού, μια δίκαιη παραδοχή είναι πως το έλλειμμα του 2008 ήταν φουσκωμένο κατά 0,5%. Ακόμα κι έτσι το έλλειμμα του 2008 παραμένει ακραία υψηλό (9,7% του ΑΕΠ) και η διόρθωση δεν επηρεάζει την ουσία της ανάλυσης του παρόντος άρθρου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Protagon στις 20/11/2016